Dlaczego wieszamy budki lęgowe?

Sikorka bogatka przy gniezdzie odstraszajaca wiewiorkeOstatnimi laty obserwuje się dynamiczny rozwój rynku produkcji i sprzedaży skrzynek lęgowych i karmików dla ptaków. Zjawisko to ma swoje dwa źródła. Po pierwsze przepisy prawa ochrony przyrody wymusiły na wykonawcach robót powodujących utratę siedlisk ptaków przeprowadzanie działań kompensacyjnych. W najprostszym wydaniu polegają one po prostu na wieszaniu skrzynek lęgowych na remontowanych budynkach w miejscu usuwanych gniazd i zaślepianych otworów wykorzystywanych przez ptaki jako dziuple.

DSC 0461Drugim powodem wzrostu zainteresowania skrzynkami lęgowymi dla ptaków, a także karmnikami jest wzrost świadomości ekologicznej ludzi oraz rozwój hobbystycznej ornitologii. W krajach Europy zachodniej, a zwłaszcza w Wielkiej Brytanii, amatorskie obserwowanie ptaków (tzw. birdwatching) ma bardzo bogatą tradycję i nikogo nie dziwi tam bogaty asortyment różnorodnych karm dla ptaków w sklepach spożywczych, czy specjalnych notesów do zapisywania obserwacji w każdej księgarni. Trend ten dociera powoli również do Polski i wiele ludzi chce mieć ptaki w swoim ogrodzie, a najprostszym sposobem na ich „sprowadzenie” jest montaż skrzynek lęgowych i karmników. Mieszkańcy są także coraz bardziej świadomi innych niż estetycznych korzyści wynikających z sąsiedztwa ptaków jak np. zmniejszenie ilości uciążliwych owadów. Pewną liczbę skrzynek lęgowych nabywają także naukowcy w ramach prowadzonych badań nad biologią ptaków, a także leśnicy chcący zwiększyć bioróżnorodność w oddziałach leśnych.

Sikorka modraszka przy budceJednak większość budek lęgowych jest kupowana z pierwszego wymienionego powodu czyli w ramach przeprowadzanych działań kompensacyjnych. Do działań takich obliguje art. 75 ust. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku, w którym czytamy: „Jeżeli ochrona elementów przyrodniczych nie jest możliwa, należy podejmować działania mające na celu naprawienie wyrządzonych szkód, wszczególności przez kompensację przyrodniczą”. W przypadku wielu inwestycji budowlanych, a zwłaszcza intensywnie prowadzonej ostatnimi laty termomodernizacji bloków mieszkalnych dochodzi do nieodwracalnej utraty siedlisk ptaków wielu gatunków. Najbardziej nagłośniony jest fakt zamykania otworów wentylacyjnych służących za miejsca gniazdowe jerzyków ale należy pamiętać, że różne szczeliny i otwory w budynkach, a także miejsca takie jak rynny czy wnęki zamieszkują również inne gatunki ptaków. Częstymi mieszkańcami są w nich wróble, szpaki, kawki, gołębie, jaskółki, a nawet ptaki drapieżne jak pustułki. Dlatego też inwestor prowadząc działania kompensacyjne powinien pamiętać o wszystkich potencjalnych gatunkach tracących swoje siedliska (powinny one zostać wskazane przez wcześniejszą inwentaryzację ornitologiczną) i powiesić odpowiedni zestaw skrzynek lęgowych. Badania pokazują, że ptaki bardzo łatwo adaptują się do takich zastępczych schronień i w przypadku poprawnie zawieszonych skrzynek i odpowiedniej ich ilości nie dochodzi do zmniejszenia się liczebności populacji. Oczywiście bardzo ważne jest także przestrzeganie odpowiednich terminów. Niszczenie istniejących siedlisk jest możliwe tylko w okresie od 16 października do końca lutego kiedy ptaki nie są w nich obecne, a wieszanie skrzynek lęgowych powinno zakończyć się przed terminem rozpoczęcia godów przez dany gatunek. Zaleca się jednak aby zawsze liczba stworzonych siedlisk zastępczych była większa niż utraconych. Działanie takie maksymalizuje powodzenie całej operacji „przenoszenia” ptaków w nowe miejsce i gwarantuje, że wszystkie pary znajdą dla siebie miejsce na budowę gniazda i odchowanie piskląt. Nieodzowna jest tutaj pomoc doświadczonego ornitologa który podpowie jakie typy skrzynek powinny zostać zastosowane, jak jest rozwiesić i w jakim najpóźniej terminie.