Szpak zwyczajny (Sturnus vulgaris) jest pospolitym ptakiem rozmiarami zbliżonymi do kosa.Osiąga 20 cm długości ciała i do 40 cm rozpiętości skrzydeł. Ubarwienie szpaków jest bardzo charakterystyczne i nie do pomylenia z żadnym innym gatunkiem. Jego pióra są czarne, lecz połyskują intensywnie odcieniami zieleni i fioletu, a dodatkowo posiadają jasne kropkowanie.Oznaczenie płci szpaka jest możliwe, acz wymaga pewnego doświadczenia, ponieważ płcie różnią się tylko subtelnymi zmianami w ubarwieniu piór i nasady dzioba.
Środowisko występowania szpaków
Szpak zwyczajny pierwotnie zamieszkiwał lasy, lecz w odpowiedzi na postępującą urbanizację przystosował się do życia w pobliżu człowieka. Obecnie ptaki te są częstymi gośćmi ogrodów, parków czy sadów, a niekiedy spotykane są nawet w ścisłych centrach dużych miast. W środowisku bardziej naturalnym spotkać je można na nieużytkach, obrzeżach lasów, czy w pobliżu zadrzewień
Pożywienie szpaków
Osiągnięcie wysokiego stopnia synantropizacji (adaptacji do warunków miejskich) zawdzięczają m.in. niewyspecjalizowanej diecie. Szpaki żerują spacerując po ziemi i zjadają znalezione tam owady i ich larwy, dżdżownice, ślimaki, a także owoce zwłaszcza czereśnie, wiśnie i śliwki. Nie gardzą także większymi owocami, jak jabłka czy gruszki. Interesującą zdolnością tych ptaków jest bardzo szybkie metabolizowanie alkoholu. Możliwe jest to za sprawą wysokiego stężenia dehydrogenazy alkoholowej (enzymu rozkładającego alkohol) w ich organizmie. Dzięki temu zjadając sfermentowane owoce nie narażając się na zatrucie alkoholem.
Szpak szkodnikiem?
Szpaki są ptakami żerującymi na drzewach owocowych, dlatego nastawienie wielu ogrodników i sadowników jest do nich jest negatywne i są często usilnie odstraszane różnymi metodami. Z drugiej strony, przysługują się ludziom w uprawach, zjadając larwy wielu owadów uznawanych za szkodniki. Co ciekawe, szpak zwyczajny znajduje się na liście 100 najgroźniejszych zwierząt inwazyjnych na świecie, za sprawą jego introdukcji w Australii, Ameryce Północnej i południowej Afryce, gdzie ptaki te wyrządzają duże szkody w środowisku naturalnym i wypierają gatunki rodzime.
Lęgi szpaków
Szpaki są dziuplakami, dlatego żyjąc na terenach zurbanizowanych musiały zaadoptować się do nowych siedlisk. W miastach chętnie zasiedlają skrzynki lęgowe, a także różnego rodzaju szczeliny w budynkach, stropach czy przestrzenie za rynnami. Czasem można nawet zaobserwować szpaki które uwiły gniazdo na otwartej przestrzeni z powodu braku innych możliwości, np. w rynnie. Gniazdo budują z trawy, liści i kwiatów. Ich lęgi odbywają się od kwietnia do czerwca, w których trakcie samica składa 4 – 6 jasnoniebieskich jaj trzycentymetrowej długości, wysiadując je na zmianę z samcem. Okres inkubacji jaj wynosi 2 tygodnie, a odchowanie piskląt zajmuje parze kolejne trzy. Niekiedy szpaki mogą w ciągu roku odbyć nawet dwa lęgi. Po zakończeniu okresu rozrodczego zbierają się w duże stada mogące liczyć nawet kilkadziesiąt tysięcy osobników.
Migracje szpaków
Szpaki są ptakami migrującymi na zimę do południowych i zachodnich rejonów Europy, co warte uwagi coraz częściej obserwuje się osobniki zostające cały rok w Polsce. Dotyczy to zwłaszcza ptaków zamieszkujących obszary miejskie, na których łatwiej przetrwać zimowe mrozy za sprawą większego dostępu do pożywienia oraz wyższych temperatur. Co ciekawe, nasz kraj jest również zimowiskiem dla szpaków zamieszkujących północną Europę, dla których to my jesteśmy celem zimowych migracji. Szpaki na zimowiska odlatują zazwyczaj w listopadzie, a wracają do Polski już pod koniec lutego, oraz w marcu.
Szpak w budce lęgowej
Jeśli chcemy aby szpaki zamieszkały w naszym ogrodzie najlepiej powiesić na drzewie lub wysokim słupie skrzynkę lęgową typu B. Budka dla szpaka nie może być zbyt mała, musi pomieścić parę ptaków i pisklęta. Powinna ona mieć wysokość 40 cm, w tym głębokość od otworu wlotowego do dna musi wynosić co najmniej 25 cm, i kwadratowe dno o boku 19 cm. Ważne, aby otwór wlotowy miał średnicę około 4,5-5,0 cm, a skrzynka była solidnie wykonana, z racji wielkości i ruchliwości tych ptaków. Zalecane jest także wykonanie grubej ściany przedniej ze względu na częste przypadki rozkuwania tych budek przez dzięcioły. Skrzynkę zawieszamy na wysokości 3 - 7 metrów nad ziemią, najlepiej w miejscu pozbawionym gałęzi. Ograniczy to dostępność budki dla drapieżników, takich jak łasice czy kuny. Szpaki tolerują bliskość sąsiadów, dlatego też budki można wieszać w sporych zagęszczeniach. Nie zaleca się jednak robić tego częściej niż co 3 metry, ani wieszać dwóch skrzynek na jednym drzewie. Jeśli w pobliżu znajdują się drzewa owocowe możemy mieć prawie pewność, że skrzynka lęgowa zostanie zasiedlona przez szpaka. Jesienią lub zimą, gdy ptaki już odlecą na zimowiska, zalecane jest wyciągnięcie ze skrzynki starego gniazda i jej oczyszczenie. Zabieg taki pozwala pozbyć się patogenów i pasożytów, które w gnieździe mogłyby przetrwać zimę.